Śmieszka, niezwykle ciekawy gatunek



Na zdjęciu osobnik śmieszki (Larus ridibundus), na końcowym etapie pierzenia do szaty godowej. Taki wizerunek jest typowy dla połowy marca i będzie punktem odniesienia dla dalszych rozważań o gatunku. Niezależnie od informacji przeniesionych do dzisiejszej treści z literatury, rzecz postaram się wzbogacić własnymi obserwacjami. Pierwsze, to moje nieustające uznanie dla piękna tego ptaka. Pośród krajowych mew (obok podobnej mewy czarnogłowej Ichthyaetus melanocephalus) śmieszka ma wyjątkowo wyrazistą postać zwieńczoną czekoladową, lub prawie czarną głową. Choć widzimy tu resztki białych piór szaty spoczynkowej, już za chwilę barwa głowy będzie lita i wspaniale kontrastująca z resztą upierzenia. 

W tym miejscu słów kilka o dymorfiźmie wiekowym śmieszki, który nie jest tak skomplikowany jak u innych mew. Upierzenie ostateczne osiąga najczęściej już pod koniec drugiego roku życia, rzadziej na początku trzeciego. Większość ptaków w szatach drugiej zimowej i drugiej wiosennej jest nie do odróżnienia od dorosłych. Tylko czasami niepełne ubarwienie kaptura, brązowe plamy na skrzydłach lub jaśniejszy kolor nóg oraz dzioba pozwalają odróżnić ptaki w tym wieku.

W ramach swojego gatunku śmieszka jest też ptakiem niezwykle towarzyskim. Daje temu wyraz w koloniach lęgowych. W tym czasie widywana jest w dużych skupiskach, sprawiając wrażenie gatunku niezwykle licznego. Choć populacja gniazdujących w Polsce śmieszek szacowana jest na 120 tysięcy par. Niby dużo, ale to liczba porównywalna z ilością gniazdujących u nas takich gatunków jak: jarzębatka czy głowienka.


Jednak to ptaki zimujące i koczujące, czynią ten gatunek postrzegany pospolitym oraz licznie występującym. Lecz taki stan jest bardzo zmienny, bo śmieszki prowadzą bardzo różny tryb życia. Część z nich to ptaki "osiadłe", które latami powracają na te same zimowiska. Inne to koczujące, które w Polsce przemieszczają się wzdłuż wybrzeża Bałtyku. Na okazję tego stwierdzenia przejrzałem własne zgłoszenia obrączkowanych śmieszek do Krajowej Centrali Obrączkowania. Odnalazłem pośród nich osobniki, które całe dotychczasowe życie spędziły w jednym miejscu, również inne aktywnie wędrujące. 

Poniżej przykład osobnika obrączkowanego w maju 2006 roku, który według zgłoszonych odczytów odbył tylko jedną wycieczkę do Rygi w kwietniu 2013. Pozostałe odczyty w liczbie 130, wskazują na jego obecność wyłącznie w Trójmieście w latach 2006 - 2019, choć z wyłączeniem miesięcy lęgowych. Wygląda na to, że śmieszka ta przez 13 lat (od czasu zaobrączkowania) uparcie powracała jesienią na to samo zimowisko.



Kolejny przykład to osobnik aktywy. Obrączkowany w 2016 roku w Polsce i do tej pory pojawiał się wielokrotnie od Novgorodu Rosja, przez Polskę do Neubrandenburg Niemcy. Tu również odczyty pomijają okres lęgowy i czynione były od września do marca przez kilka lat. 



Oczywiście na podstawie tylko dwóch przykładów nie można wyciągać daleko idących wniosków, ale ilustrują zwyczaje koczowania części śmieszek w naszym kraju i państwach sąsiednich. Jednak zasięg migracji obrączkowanych u nas ptaków jest  znacznie większy, bo takie osobniki spotykano zimą w całej Europie, również w Afryce Północnej (Maroko, Algieria i Tunezja).

W skali całej populacji europejskiej gatunku (liczącej 3 miliony), większość ptaków podejmuje dalsze wędrówki, pozostałe przemieszczają się na niewielkie odległości, poszukując miejsc zasobniejszych w pokarm. Wędrówka jesienna rozpoczyna się w lipcu lub w sierpniu, wiosenna trwa do połowy kwietnia. Populacja skandynawska i bałtycka wędruje wzdłuż wybrzeży Morza Północnego i Wysp Brytyjskich do północno-zachodnich wybrzeży Afryki, lub przez kontynent wzdłuż dużych dolin rzecznych do wybrzeży Morza Śródziemnego.

Dzisiejsza publikacja, to zaledwie czubek góry lodowej tego co można o śmieszkach napisać. To jedynie pobieżne spojrzenie na zwyczaje migracyjne. Jednak pełny obraz gatunku, to niebywałe zdolności adaptacyjne, szczególnie siedliskowe i pokarmowe. Choć jak wiele ptaków związanych ze środowiskiem wodnym, podobnie śmieszka zmaga się z niekorzystnymi zmianami w tego rodzaju biotopach. Jej populacja lęgowa w ostatnich dwóch dekadach ulegała zmniejszeniu i nadal jest to tendencja spadkowa.